100 زبان برنامه نویسی؛ لیست کامل و بهترین ها برای یادگیری

100 زبان برنامه نویسی؛ لیست کامل و بهترین ها برای یادگیری

زبان های برنامه نویسی برای رفع نیازهای جدید تکامل پیدا میکنن، به توسعه دهندگان این امکان رو میدن که مسائل پیچیده رو حل کنن و در صنایع مختلف نوآوری ایجاد کنن. با ورود به سال 2025، دنیای برنامه نویسی ترکیبی از زبان های تثبیت شده، نسخه های مدرن شده ی کلاسیک و زبان های جدیدی هست که برای حوزه های نوظهوری مثل هوش مصنوعی (AI)، بلاکچین (Blockchain)، علم داده (Data Science) و اینترنت اشیا (IoT) طراحی شدن.

این راهنما از 100 زبان برتر برنامه نویسی در سال 2025، برای توسعه دهندگان، علاقه مندان به فناوری و افرادی که قصد تغییر مسیر شغلی دارن تهیه شده. با تخصصی تر شدن این حوزه، انتخاب زبان مناسب میتونه مسیر شغلی شما رو متحول کنه، نوع پروژه هایی که انجام میدید رو مشخص کنه و دامنه مسائلی که قادر به حل اون ها هستید رو تعیین کنه. فرقی نمیکنه که هدف شما توسعه وب، تحلیل داده، یادگیری ماشین، توسعه موبایل یا سیستم های نهفته (Embedded Systems) باشه، توی این لیست زبانی متناسب با اهداف شما وجود داره.

ما این لیست رو بر اساس دسته بندی های مختلف مرتب کردیم، از زبان های همه منظوره گرفته تا زبان های تخصصی برای برنامه نویسی همزمان (Concurrent Programming)، توسعه موبایل، اپلیکیشن های وب، برنامه نویسی تابعی (Functional Programming) و محاسبات آماری (Statistical Computing). انتخاب های ما نه تنها محبوبیت و کارایی این زبان ها رو نشون میده، بلکه روندهای صنعت و پیشرفت های تکنولوژیکی که باعث افزایش تقاضا برای مهارت های خاص شدن رو هم بازتاب میده.

هدف این مقاله اینه که به شما نشون بده کدوم زبان ها میتونن بهترین آمادگی رو برای سال 2025 و بعد از اون ایجاد کنن، با تاکید بر نقاط قوت، ویژگی های منحصربه فرد و کاربردهای اصلی هر زبان.

بهترین زبان های برنامه نویسی برای یادگیری در سال 2025

در سال 2025، بهترین زبان های برنامه نویسی برای یادگیری، اون هایی هستن که هم کاربرد گسترده ای دارن، هم در صنعت مورد نیازن و هم از تکنولوژی های نوظهور پشتیبانی میکنن. زبان هایی مثل Python، JavaScript و Java همچنان ضروری هستن چون در توسعه وب، علم داده و نرم افزارهای سازمانی به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرن.

Rust و Go برای برنامه نویسی سطح سیستم و عملکرد بالا بسیار مهم هستن، چون امنیت حافظه (Memory Safety) و پشتیبانی از همزمانی (Concurrency) رو ارائه میدن. این ویژگی ها باعث شده که این زبان ها به انتخاب های محبوبی در توسعه بک اند و زیرساخت های نرم افزاری تبدیل بشن.

علاوه بر این، Kotlin و Swift در توسعه اپلیکیشن های موبایل حیاتی هستن، به خصوص با توجه به اینکه موبایل همچنان در دنیای دیجیتال حرف اول رو میزنه. از طرف دیگه، با رشد هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و تحلیل داده، زبان هایی مثل Python، R و Julia نقش مهمی در تحلیل های پیچیده و ساخت مدل های یادگیری ماشین دارن.

با رشد بلاکچین (Blockchain)، زبان هایی مثل Solidity و Rust گزینه های ایده آلی برای توسعه اپلیکیشن های غیرمتمرکز (Decentralized Applications) و قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) محسوب میشن. یادگیری این زبان ها مهارت های پایه ای و دانش فنی لازم رو برای آینده ی فناوری تضمین میکنه.

در ادامه، لیست 100 زبان برتر برنامه نویسی برای یادگیری در سال 2025 آورده شده که بر اساس نوع دسته بندی شدن. این لیست به شما کمک میکنه زبان مناسبی رو برای رسیدن به اهدافتون در دنیای در حال تحول فناوری انتخاب کنید.

زبان های همه منظوره (General Purpose Languages)

1. Python

Python یک زبان برنامه نویسی سطح بالا و همه کاره هست که به خاطر سادگی و خوانایی بالا شناخته میشه. این زبان به طور گسترده در علم داده، توسعه وب و اتوماسیون مورد استفاده قرار میگیره. همچنین، کتابخانه های استاندارد وسیع و جامعه فعال و پشتیبان، باعث شده Python هم برای مبتدی ها و هم برای متخصصان یکی از محبوب ترین گزینه ها باشه.

ویژگی ها:

• سینتکس ساده و خوانا
• دارای کتابخانه ها و فریم ورک های گسترده
• پشتیبانی از چندین سبک برنامه نویسی

کاربردها:

• علم داده
• توسعه وب
• اتوماسیون
• یادگیری ماشین

2. Java

Java یک زبان برنامه نویسی محبوب و شی گرا (Object-Oriented) هست که به خاطر قابلیت پرتابل بودن و استحکام بالا شناخته میشه. Java با شعار “یک بار بنویس، همه جا اجرا کن” (Write Once, Run Anywhere)، همچنان یکی از انتخاب های برتر برای توسعه نرم افزارهای سازمانی و برنامه های اندروید محسوب میشه.

ویژگی ها:

• مستقل از پلتفرم از طریق JVM (Java Virtual Machine)
• مدیریت حافظه قوی
• دارای کتابخانه ها و فریم ورک های گسترده

کاربردها:

• نرم افزارهای سازمانی
• توسعه اپلیکیشن های اندروید
• برنامه های سمت سرور

3. C

C یک زبان سطح پایین و پایه ای هست که دسترسی مستقیم به سخت افزار رو فراهم میکنه، به همین دلیل برای برنامه نویسی سیستم ایده آل هست. با وجود سینتکس ساده و امکانات قدرتمند، C همچنان یکی از زبان های ضروری برای توسعه سیستم عامل ها و سیستم های نهفته (Embedded Systems) محسوب میشه.

ویژگی ها:

• دسترسی مستقیم به حافظه
• کمترین میزان نیاز به محیط اجرایی (Small Runtime)
• کارایی بالا و پرتابل بودن

کاربردها:

• توسعه سیستم عامل ها
• سیستم های نهفته
• اپلیکیشن های با عملکرد بالا

4. C++

C++ نسخه توسعه یافته C هست که ویژگی های شی گرایی (Object-Oriented) رو به اون اضافه کرده و باعث شده برای توسعه سیستم ها و اپلیکیشن های پیشرفته کاربرد داشته باشه. به دلیل کارایی بالا و بهینه بودن، C++ یکی از بهترین گزینه ها برای توسعه نرم افزارهای بلادرنگ (Real-Time) و برنامه هایی با منابع محدود هست.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از برنامه نویسی شی گرا
• امکان مدیریت مستقیم حافظه
• کتابخانه STL (Standard Template Library) برای الگوریتم ها و ساختارهای داده

کاربردها:

• توسعه بازی ها
• نرم افزارهای سیستمی
• اپلیکیشن های با عملکرد بالا مثل سیستم های معاملاتی

5. C#

C# توسط مایکروسافت توسعه داده شده و یک زبان مدرن و شی گرا محسوب میشه که عمدتا برای توسعه نرم افزارهای ویندوز استفاده میشه. این زبان یکپارچگی بالایی با اکوسیستم .NET داره و باعث شده برای اپلیکیشن های دسکتاپ، موبایل و وب بسیار کاربردی باشه.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از کتابخانه های غنی .NET
• مدیریت حافظه خودکار (Garbage Collection)
• قابلیت کراس پلتفرم از طریق .NET Core

کاربردها:

• نرم افزارهای سازمانی
• توسعه بازی با Unity
• توسعه نرم افزارهای ویندوز

6. Swift

Swift زبان مدرن اپل برای توسعه اپلیکیشن های iOS و macOS هست. این زبان ایمن، سریع و خوانا طراحی شده تا توسعه دهندگان بتونن اپلیکیشن های قدرتمند و با عملکرد بالا ایجاد کنن.

ویژگی ها:

• سینتکس ایمن و مختصر
• عملکرد بالا
• ایمنی حافظه و مدیریت خطاها

کاربردها:

• توسعه اپلیکیشن های iOS و macOS

7. Rust

Rust یک زبان برنامه نویسی سیستمی هست که تمرکزش روی ایمنی و کارایی بالا هست. به لطف مدیریت بهینه حافظه و قابلیت های همزمانی (Concurrency)، Rust گزینه ای عالی برای ساخت نرم افزارهای امن و کارآمد محسوب میشه.

ویژگی ها:

• ایمنی حافظه بدون نیاز به Garbage Collector
• پشتیبانی از همزمانی (Concurrency)
• کارایی بالا، قابل مقایسه با C/C++

کاربردها:

• برنامه نویسی سیستم
• وب اسمبلی (WebAssembly)
• اپلیکیشن هایی که نیاز به امنیت و عملکرد بالا دارن

8. Go

Go (Golang) توسط گوگل طراحی شده و به خاطر سادگی، قابلیت اطمینان و کارایی بالا شناخته میشه. این زبان مخصوصا برای برنامه های شبکه محور و همزمان (Concurrent Applications) بهینه شده. مدل همزمانی سبک Go باعث شده که این زبان برای اپلیکیشن های ابری (Cloud Applications) انتخابی عالی باشه.

ویژگی ها:

• سینتکس ساده و خوانا
• پشتیبانی داخلی از همزمانی (Goroutines)
• کامپایل و اجرای سریع

کاربردها:

• سرورهای وب
• محاسبات ابری (Cloud Computing)
• سیستم های توزیع شده (Distributed Systems)

9. Kotlin

Kotlin یک زبان استاتیکی تایپ شده (Statically Typed) هست که کاملا با Java سازگاره. این زبان برای افزایش بهره وری توسعه دهندگان طراحی شده و به صورت رسمی برای توسعه اندروید پشتیبانی میشه، به همین دلیل به یکی از محبوب ترین گزینه ها برای برنامه های موبایل تبدیل شده.

ویژگی ها:

• کاملا سازگار با Java
• Null Safety برای جلوگیری از خطاهای رایج
• سینتکس مختصر و خوانا

کاربردها:

• توسعه اپلیکیشن های اندروید
• توسعه وب با JVM

10. Dart

Dart که توسط گوگل توسعه داده شده، برای ساخت اپلیکیشن های وب و موبایل بهینه سازی شده. این زبان قدرت فریم ورک Flutter رو تامین میکنه و به توسعه دهندگان اجازه میده با یک کدبیس، اپلیکیشن های چند پلتفرمی بسازن.

ویژگی ها:

• تایپ استاتیک قوی همراه با JIT (Just-In-Time) و AOT (Ahead-Of-Time) Compilation
• بهینه شده برای توسعه رابط کاربری (UI Development)
• پشتیبانی از برنامه نویسی ناهمگام (Asynchronous Programming)

کاربردها:

• توسعه اپلیکیشن های موبایل
• توسعه اپلیکیشن های وب
• برنامه های سمت سرور

11. Ruby

Ruby یک زبان دینامیک و آسان برای یادگیری هست که روی سادگی و بهره وری توسعه دهنده تمرکز داره. این زبان بیشتر برای توسعه وب، مخصوصا با فریم ورک Ruby on Rails شناخته شده.

ویژگی ها:

• سینتکس ساده و خوانا
• تایپ دینامیک (Dynamic Typing)
• جامعه کاربری بزرگ و کتابخانه های گسترده

کاربردها:

• توسعه وب
• اسکریپت نویسی و اتوماسیون

12. Vala

Vala یک زبان شی گرا (Object-Oriented) هست که برای پلتفرم GNOME طراحی شده. این زبان سعی داره سینتکسی مدرن و ویژگی های پیشرفته رو ارائه بده، در حالی که عملکردی مشابه C داره.

ویژگی ها:

• سینتکس مشابه C#
• کامپایل به کد بومی (Native Code)
• استفاده از API های مبتنی بر GObject

کاربردها:

• توسعه نرم افزارهای دسکتاپ GNOME
• ابزارهای کمکی و سیستم های مبتنی بر لینوکس

13. Julia

Julia یک زبان سطح بالا و پرسرعت هست که به طور خاص برای محاسبات علمی و تحلیل داده طراحی شده. این زبان سادگی و کارایی بالا رو ترکیب میکنه، به همین دلیل برای کارهای محاسباتی سنگین ایده آل هست.

ویژگی ها:

• کامپایل JIT (Just-In-Time) برای عملکرد بالا
• پشتیبانی بومی از جبر خطی و توابع آماری
• چندگانگی ارسال (Multiple Dispatch) برای پلی مورفیسم منعطف

کاربردها:

• علم داده
• محاسبات علمی
• یادگیری ماشین

14. Nim

Nim یک زبان استاتیکی تایپ شده (Statically Typed) هست که سرعت، ایمنی و خوانایی بالا رو با هم ترکیب میکنه. این زبان سینتکسی شبیه Python داره، اما عملکردی در حد C ارائه میده، که باعث میشه برای طیف گسترده ای از اپلیکیشن ها مناسب باشه.

ویژگی ها:

• عملکرد بالا همراه با ایمنی حافظه
• پشتیبانی از متاپروگرامینگ (Metaprogramming) و سازگاری آسان با C/C++
• سینتکس ساده و خوانا

کاربردها:

• برنامه نویسی سیستم
• توسعه بازی
• اپلیکیشن های وب

15. Perl

Perl یک زبان سطح بالا و دینامیک هست که به خاطر توانایی های قوی در پردازش متن (Text Processing) معروفه. این زبان به طور گسترده در مدیریت سیستم، توسعه وب و برنامه نویسی شبکه استفاده میشه.

ویژگی ها:

• قابلیت های قوی برای پردازش و دستکاری متن
• سازگاری با چندین پلتفرم
• دسترسی به کتابخانه گسترده CPAN

کاربردها:

• توسعه وب
• مدیریت سیستم
• برنامه نویسی شبکه

16. JavaScript

JavaScript یک زبان سطح بالا و همه کاره هست که به طور خاص برای ایجاد محتوای پویا و تعاملی در وب استفاده میشه. با پشتیبانی گسترده در مرورگرهای مختلف، JavaScript از انیمیشن های ساده تا اپلیکیشن های پیچیده وب رو اجرا میکنه و یکی از پایه های اصلی توسعه وب مدرن محسوب میشه.

ویژگی ها:

• برنامه نویسی ناهمگام (Asynchronous Programming) با Promises و async/await
• دارای فریم ورک ها و کتابخانه های قدرتمند مثل React و Angular
• پشتیبانی از برنامه نویسی سمت کاربر (Client-Side) و سمت سرور (Server-Side) با Node.js

کاربردها:

• توسعه فرانت اند (Front-End Development)
• اسکریپت نویسی سمت سرور (Server-Side Scripting)
• توسعه بازی های تحت وب
• اپلیکیشن های موبایل (Mobile Apps)

17. TypeScript

TypeScript یک سوپرسِت قوی از JavaScript هست که توسط مایکروسافت توسعه داده شده. این زبان تایپ استاتیک اختیاری رو ارائه میده، که باعث پیش بینی پذیر شدن کد و کاهش خطاها میشه، در حالی که در نهایت به JavaScript کامپایل میشه.

ویژگی ها:

• تایپ استاتیک برای افزایش قابلیت اطمینان کد
• پشتیبانی از ویژگی های مدرن JavaScript همراه با ابزارهای اضافی
• ادغام بی نقص با کتابخانه های JavaScript

کاربردها:

• توسعه اپلیکیشن های وب در مقیاس بزرگ
• پروژه هایی که نیاز به کدهای پیچیده و مقیاس پذیر دارن

18. PHP

PHP یک زبان اسکریپت نویسی سمت سرور هست که به طور گسترده در توسعه وب استفاده میشه. این زبان برای راه اندازی سیستم های مدیریت محتوا مثل WordPress بسیار محبوبه و یکی از ابزارهای اصلی برای ایجاد وب سایت های داینامیک محسوب میشه.

ویژگی ها:

• قابلیت جاسازی در HTML برای اجرای عملکردهای سمت سرور
• پشتیبانی قوی از پایگاه داده ها و فرم های وب
• دارای جامعه کاربری بزرگ و مستندات گسترده

کاربردها:

• توسعه اپلیکیشن های وب
• تولید محتوای داینامیک
• برنامه نویسی بک اند

19. HTML/CSS

HTML و CSS پایه و اساس محتوای وب هستن. HTML برای ساختاردهی محتوا استفاده میشه، در حالی که CSS ظاهر و استایل صفحات وب رو مشخص میکنه، که باعث ایجاد طراحی های جذاب و سازمان یافته میشه.

ویژگی ها:

• تگ های HTML برای سازماندهی عناصر محتوا
• استایل دهی CSS برای تنظیمات مربوط به طرح بندی، رنگ ها و ریسپانسیو بودن
• سازگاری گسترده با مرورگرهای مختلف

کاربردها:

• ساخت وب سایت های استاتیک
• طراحی رابط های کاربری
• ایجاد طراحی های واکنش گرا

20. Razor

Razor یک سینتکس ترکیبی از HTML و C# در برنامه های ASP.NET هست که کدهای C# رو مستقیما درون HTML جاسازی میکنه. این قابلیت باعث میشه ایجاد صفحات داینامیک و یکپارچه سازی بین سمت سرور و کلاینت به سادگی انجام بشه.

ویژگی ها:

• سینتکس سبک برای ترکیب C# و HTML
• رندرینگ سمت سرور برای نمایش محتوای داینامیک
• پشتیبانی قوی در چارچوب ASP.NET MVC

کاربردها:

• توسعه وب اپلیکیشن های داینامیک و تعاملی
• برنامه نویسی سمت سرور در اکوسیستم .NET

21. Elixir

Elixir یک زبان تابعی و همزمان هست که روی ماشین مجازی Erlang (Erlang VM) ساخته شده. این زبان به خاطر مقیاس پذیری، پایداری و کارایی بالا شناخته میشه و برای اپلیکیشن های بلادرنگ (Real-Time) و سیستم های توزیع شده (Highly Distributed Systems) فوق العاده هست.

ویژگی ها:

• مقاومت در برابر خطا (Fault Tolerance) و پشتیبانی از همزمانی، با استفاده از Erlang VM
• برنامه نویسی تابعی با سینتکس خوانا و انعطاف پذیر
• پشتیبانی داخلی از سیستم های توزیع شده

کاربردها:

• اپلیکیشن های با همزمانی بالا مثل پیام رسان ها
• سیستم های مالی
• دستگاه های اینترنت اشیا (IoT)

22. Erlang

Erlang یک زبان تابعی و همزمان هست که برای برنامه های توزیع شده و بسیار قابل اطمینان طراحی شده. به خاطر طراحی مقاوم در برابر خطا (Fault-Tolerant Design)، این زبان در سیستم هایی با آپ تایم بالا (High Availability) و مقیاس پذیری بالا استفاده میشه.

ویژگی ها:

• تحمل خطای قوی با پردازش های سبک (Lightweight Processes)
• بهینه برای برنامه های بلادرنگ و همزمان
• پشتیبانی داخلی از سیستم های توزیع شده

کاربردها:

• سیستم های مخابراتی
• پیام رسان ها و چت اپلیکیشن ها
• پردازش داده های بلادرنگ در محیط هایی که نیاز به دسترسی بالا و پاسخگویی سریع دارن

23. ASP.NET

ASP.NET یک فریم ورک قوی برای توسعه وب و سرویس های آنلاین هست که توسط مایکروسافت توسعه داده شده. این فریم ورک از چندین مدل برنامه نویسی پشتیبانی میکنه، که باعث شده برای توسعه انواع وب اپلیکیشن ها مناسب باشه.

ویژگی ها:

• فناوری سمت سرور (Server-Side Technology) با یکپارچگی کامل با سرویس های مایکروسافت
• پشتیبانی از معماری MVC برای سازماندهی بهتر کدها
• قابلیت مقیاس پذیری بالا برای نرم افزارهای سازمانی

کاربردها:

• توسعه وب اپلیکیشن های سازمانی
• API ها و سرویس های تحت وب
• برنامه های تحت اکوسیستم مایکروسافت

24. Svelte

Svelte یک فریم ورک مدرن JavaScript هست که کامپوننت ها رو به کد JavaScript خالص کامپایل میکنه، که باعث میشه اپلیکیشن ها سریع تر اجرا بشن. برخلاف فریم ورک های سنتی، نیازی به Virtual DOM نداره و مستقیما با DOM کار میکنه.

ویژگی ها:

• بهینه سازی در زمان کامپایل برای اجرای سریع تر اپلیکیشن ها
• عدم نیاز به Virtual DOM؛ کار مستقیم با DOM
• سینتکس ساده برای ساخت کامپوننت ها

کاربردها:

• ساخت وب اپلیکیشن های سریع و تعاملی
• توسعه وب سایت هایی با عملکرد بالا

25. Hack

Hack یک زبان توسعه داده شده توسط فیسبوک هست که روی PHP ساخته شده. این زبان ترکیبی از تایپ استاتیک و تایپ دینامیک رو ارائه میده تا PHP رو بهینه تر و قوی تر کنه، در حالی که همچنان با کدهای PHP قدیمی سازگاری داره.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از تایپ استاتیک و تایپ دینامیک (Gradual Typing)
• بهبود عملکرد و شناسایی خطاها نسبت به PHP
• ادغام قوی با HHVM (HipHop Virtual Machine)

کاربردها:

• توسعه وب اپلیکیشن ها
• پروژه های PHP در مقیاس بزرگ که نیاز به ساختار و کارایی بهتر دارن

زبان های برنامه نویسی برای توسعه موبایل

26. Objective-C

Objective-C یک زبان برنامه نویسی هست که قبل از معرفی Swift توسط اپل، به طور گسترده برای توسعه اپلیکیشن های iOS و macOS استفاده میشد. این زبان به دلیل اجرای پویا (Dynamic Runtime) و قابلیت های شی گرایی، به توسعه دهندگان این امکان رو میده که اپلیکیشن های بسیار سفارشی سازی شده ای رو، مخصوصا در اکوسیستم اپل، ایجاد کنن.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از تایپ پویا (Dynamic Typing) و اجرای پویا، که انعطاف پذیری در کدنویسی رو افزایش میده
• سازگاری بی نقص با زبان C، که امکان ادغام کدهای قدیمی رو فراهم میکنه

کاربردها:
به طور عمده برای نگهداری اپلیکیشن های قدیمی iOS/macOS و پروژه هایی که به پشتیبانی از کدهای قدیمی در اکوسیستم اپل نیاز دارن، استفاده میشه.

27. Java

Java یک زبان برنامه نویسی شی گرا و چندمنظوره هست که برای سال ها به عنوان زبان اصلی توسعه اندروید شناخته میشد. به دلیل پایداری بالا و کتابخانه های گسترده، جاوا گزینه ای ایده آل برای ایجاد اپلیکیشن های مقیاس پذیر و ایمن برای دستگاه های اندرویدی محسوب میشه.

ویژگی ها:

• مستقل از پلتفرم، با قابلیت اجرا روی ماشین مجازی جاوا (Java Virtual Machine – JVM)
• دارای تایپ قوی و جمع آوری زباله (Garbage Collection) که مدیریت حافظه رو بهبود میبخشه

کاربردها:
به طور گسترده برای توسعه اپلیکیشن های اندروید، راهکارهای سازمانی (Enterprise Solutions) و اپلیکیشن های سمت سرور به کار میره، به دلیل پایداری و قابلیت های چندسکویی (Cross-Platform).

28. Flutter

Flutter یک ابزار رابط کاربری (UI Toolkit) توسعه داده شده توسط گوگل هست که با استفاده از زبان Dart، اپلیکیشن هایی رو برای موبایل، وب و دسکتاپ به صورت کامپایل شده بومی (Natively Compiled) از یک کدبیس واحد ایجاد میکنه. این ابزار به خاطر سرعت توسعه بالا، ویجت های غنی و انیمیشن های روان، تجربه ای نزدیک به بومی (Near-Native) روی پلتفرم های مختلف ارائه میده.

ویژگی ها:

• قابلیت Hot Reload که امکان مشاهده تغییرات به صورت فوری در مرحله توسعه رو فراهم میکنه
• مجموعه ای غنی از ویجت های قابل سفارشی سازی برای ایجاد رابط های کاربری با کیفیت بالا

کاربردها:
مناسب برای توسعه سریع اپلیکیشن های چندسکویی (Cross-Platform)، مخصوصا در پروژه هایی که همزمان برای اندروید و iOS توسعه داده میشن.

29. React Native

React Native که توسط فیس بوک پشتیبانی میشه، به توسعه دهندگان این امکان رو میده که با استفاده از جاوا اسکریپت (JavaScript) و الگوی کامپوننت محور ری اکت (React’s Component-Based Approach)، اپلیکیشن های موبایل بسازن. این فریمورک به دلیل سرعت و عملکرد بالای خودش، تجربه ای نزدیک به بومی رو ارائه میده، در حالی که همچنان از یک کدبیس مشترک برای iOS و Android استفاده میکنه.

ویژگی ها:

• استفاده از یک کدبیس جاوا اسکریپت برای ساخت اپلیکیشن های چندسکویی
• امکان ادغام کدهای بومی (Native Code) برای افزایش عملکرد و انعطاف پذیری

کاربردها:
به طور گسترده برای ایجاد اپلیکیشن های موبایل چندسکویی استفاده میشه، به دلیل توسعه سریع و عملکردی نزدیک به بومی.

30. Xamarin

Xamarin یک پلتفرم متعلق به مایکروسافت هست که به توسعه دهندگان این امکان رو میده تا با استفاده از زبان C#، اپلیکیشن های چندسکویی برای موبایل توسعه بدن. این فریمورک که در اکوسیستم .NET ادغام شده، دسترسی به API های بومی و عملکرد بالایی رو ارائه میده، که اون رو به گزینه ای قدرتمند برای توسعه اپلیکیشن های iOS، Android و Windows تبدیل کرده.

ویژگی ها:

• ارائه دسترسی به API ها و کتابخانه های بومی برای تجربه ای نزدیک به بومی
• امکان اشتراک گذاری کد در بین پلتفرم ها، که زمان توسعه رو کاهش میده

کاربردها:
مناسب برای ساخت اپلیکیشن های چندسکویی با عملکردی نزدیک به بومی، مخصوصا برای توسعه دهندگانی که با C# و .NET آشنایی دارن.

زبان های برنامه نویسی برای علم داده و یادگیری ماشین

31. R

R یک زبان قدرتمند و محیطی تخصصی برای محاسبات آماری و بصری سازی داده ها هست. این زبان به طور گسترده در علم داده، تحقیقات آکادمیک و تحلیل داده مورد استفاده قرار میگیره و مجموعه بزرگی از پکیج ها رو برای پردازش داده، نمایش گرافیکی و تحلیل آماری ارائه میده، که اون رو به انتخابی محبوب بین آمارشناسان و دانشمندان داده تبدیل کرده.

ویژگی ها:

• مجموعه گسترده ای از روش های آماری و گرافیکی
• پشتیبانی قوی از پردازش داده و بصری سازی با پکیج هایی مثل ggplot2 و dplyr
• جامعه کاربری فعال و اکوسیستم وسیع از پکیج ها

کاربردها:
برای تحلیل آماری، داده کاوی، یادگیری ماشین و تولید گزارش های گرافیکی دقیق در تحقیقات و تحلیل های تجاری استفاده میشه.

32. MATLAB

MATLAB یک زبان سطح بالا و محیطی تعاملی برای محاسبات عددی، تحلیل داده و بصری سازی هست. این زبان در حوزه آکادمیک و صنعتی محبوبیت بالایی داره و به دلیل عملکرد ریاضیاتی قوی، گزینه ای ایده آل برای مهندسی، تحقیقات علمی و محاسبات عددی پیچیده محسوب میشه.

ویژگی ها:

• مجموعه ای کامل از توابع و الگوریتم های ریاضی
• پشتیبانی داخلی از عملیات ماتریسی و بصری سازی داده ها
• وجود تولباکس های تخصصی برای کاربردهایی مثل هوش مصنوعی، پردازش تصویر و سیستم های کنترلی

کاربردها:
معمولا در پردازش سیگنال، سیستم های کنترلی، رباتیک و مدل سازی مالی که به تحلیل عددی دقیق و محاسبات پیچیده نیاز دارن، استفاده میشه.

33. SAS

SAS (Statistical Analysis System) یک مجموعه نرم افزاری قدرتمند هست که به طور خاص برای تحلیل پیشرفته داده ها، هوش تجاری، مدیریت داده و تحلیل های پیش بینی کننده طراحی شده. این زبان به عنوان یکی از پیشگامان تحلیل داده، به ویژه در سازمان های بزرگ که تصمیم گیری بر اساس داده ها برای اون ها حیاتی هست، شناخته میشه.

ویژگی ها:

• قابلیت بالا در پردازش، مدیریت و تبدیل داده ها
• پشتیبانی گسترده از تحلیل های پیشرفته و مدل سازی پیش بینی کننده
• امنیت و قابلیت اطمینان بالا، مورد اعتماد سازمان های دولتی و شرکت های بزرگ

کاربردها:
به طور گسترده در حوزه های تجاری، بهداشت و درمان، مالی و دولتی برای داده کاوی، تحلیل ریسک و گزارش گیری استفاده میشه.

34. Scala

Scala یک زبان برنامه نویسی چندمنظوره هست که اصول برنامه نویسی شی گرا و تابعی رو ترکیب میکنه. این زبان به دلیل سازگاری با جاوا و قابلیت های قدرتمند در برنامه نویسی تابعی، ارزش بالایی در پردازش کلان داده (Big Data) و یادگیری ماشین داره.

ویژگی ها:

• اجرا روی ماشین مجازی جاوا (JVM)، که ادغام راحت با کدهای جاوا رو ممکن میکنه
• پشتیبانی از برنامه نویسی شی گرا و تابعی
• پشتیبانی قوی از پردازش همزمان (Concurrency)، که اون رو برای اپلیکیشن های مقیاس پذیر ایده آل میکنه

کاربردها:
اغلب در مهندسی داده، به ویژه با Apache Spark برای پردازش کلان داده استفاده میشه و همچنین در توسعه وب سمت سرور کاربرد داره.

35. Octave

GNU Octave یک زبان برنامه نویسی متن باز هست که به طور خاص برای محاسبات عددی استفاده میشه. این زبان از نظر نحوه کدنویسی و عملکرد، شباهت زیادی به MATLAB داره و در بین محققان و دانشجویان برای تحلیل داده، تحقیقات علمی و مدل سازی عددی محبوب هست.

ویژگی ها:

• سازگار با MATLAB، که امکان مهاجرت راحت کدها رو فراهم میکنه
• قابلیت های قوی در عملیات ماتریسی، بصری سازی داده ها و تحلیل های عددی
• متن باز و رایگان

کاربردها:
بیشتر در دانشگاه ها و تحقیقات علمی برای مدل سازی ریاضی، توسعه الگوریتم ها و حل مسائل خطی و غیرخطی استفاده میشه.

36. Wolfram Language

Wolfram Language یک زبان برنامه نویسی نمادین (Symbolic Language) هست که توسط Wolfram Research توسعه داده شده. این زبان برای انجام وظایف محاسباتی در علوم، مهندسی و ریاضیات طراحی شده و به دلیل یکپارچگی با موتور دانش Wolfram Alpha، در محاسبات نمادین و توسعه الگوریتم ها بسیار قدرتمند هست.

ویژگی ها:

• یک زبان سطح بالا با دانش یکپارچه از Wolfram Alpha
• قابلیت های پیشرفته در بصری سازی و گرافیک
• کتابخانه گسترده برای محاسبات علمی و ریاضی

کاربردها:
در تحقیقات علمی، محاسبات ریاضی پیچیده، بصری سازی داده ها و توسعه اپلیکیشن های تعاملی مبتنی بر دانش مورد استفاده قرار میگیره.

37. Stan

Stan یک زبان برنامه نویسی آماری هست که برای مدل سازی آماری و محاسبات با کارایی بالا، به ویژه استنتاج بیزی (Bayesian Inference) طراحی شده. این زبان برای آمارشناسان و دانشمندان داده توسعه داده شده و مدل سازی آماری پیچیده رو ساده تر میکنه.

ویژگی ها:

• تمرکز بر استنتاج بیزی، که مدل سازی احتمالاتی رو ممکن میکنه
• الگوریتم های نمونه برداری کارآمد و با کارایی بالا
• انعطاف پذیری در تعریف مدل های آماری پیچیده

کاربردها:
به طور گسترده در دانشگاه ها، اقتصاد و زیست آمار برای تحلیل داده های بیزی، مدل سازی پیش بینی کننده و استنتاج مورد استفاده قرار میگیره.

38. JAX

JAX یک کتابخانه یادگیری ماشین توسعه داده شده توسط گوگل هست که برای محاسبات عددی با کارایی بالا و مشتق گیری خودکار (Automatic Differentiation) بهینه شده. این ابزار به ویژه برای تحقیقات در حوزه یادگیری ماشین مناسب هست و به کاربران اجازه میده از قدرت پردازشی GPU ها و TPU ها برای محاسبات سریع استفاده کنن.

ویژگی ها:

• مشتق گیری خودکار سریع، که اون رو برای کاربردهای یادگیری ماشین ایده آل میکنه
• بهینه شده برای اجرا روی GPU و TPU
• سازگاری با NumPy، که ادغام راحت با استک علمی پایتون رو فراهم میکنه

کاربردها:
به طور گسترده برای تحقیقات در یادگیری عمیق، توسعه و تست الگوریتم های جدید یادگیری ماشین و محاسبات علمی با کارایی بالا استفاده میشه.

زبان های برنامه نویسی برای توسعه بازی

39. UnityScript

UnityScript به طور عمده بر پایه C# هست و در موتور بازی سازی Unity استفاده میشه، که یکی از محبوب ترین موتورهای توسعه بازی محسوب میشه. امروزه C# زبان اصلی برای Unity هست و به دلیل قابلیت های قوی برنامه نویسی شی گرا، به شدت مورد استفاده قرار میگیره. UnityScript هم به صورت مستقیم با ویرایشگر Unity ادغام شده و بهره وری توسعه دهندگان رو افزایش میده.

ویژگی ها:

• ادغام عمیق با کتابخانه ها و ابزارهای گسترده Unity
• مدیریت بهینه حافظه، ایده آل برای توسعه بازی های پیچیده
• پشتیبانی از توسعه چندسکویی (Cross-Platform) برای بازی های قابل اجرا روی دستگاه های مختلف

کاربردها:
برای توسعه بازی های دوبعدی (2D) و سه بعدی (3D)، اپلیکیشن های واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) و شبیه سازی ها در پلتفرم های مختلف مثل موبایل، کامپیوتر و کنسول استفاده میشه.

40. UnrealScript

UnrealScript تا قبل از Unreal Engine 4 زبان اسکریپت نویسی این موتور بود، اما در نسخه های جدیدتر جای خودش رو به سیستم Blueprints (برنامه نویسی بصری) و C++ داد. UnrealScript در خلق محیط های سه بعدی غنی و عمیق نقش بزرگی داشت و به شدت در توسعه بازی های AAA تأثیرگذار بود.

ویژگی ها:

• بهینه شده برای اجرای بازی های با عملکرد بالا و دارایی های گرافیکی پیچیده
• پشتیبانی قوی از ویژگی های چندنفره و شبکه
• یکپارچگی بی نقص با موتور گرافیکی و فیزیکی Unreal

کاربردها:
عمدتا در توسعه بازی های AAA برای طراحی سطوح پیچیده، اسکریپت نویسی هوش مصنوعی و مکانیک های پیچیده بازی مورد استفاده قرار میگرفت.

41. GDScript

GDScript زبان اسکریپت نویسی بومی موتور بازی سازی Godot هست که به طور ویژه برای توسعه بازی در این پلتفرم متن باز بهینه شده. این زبان با سینتکسی مشابه Python، یادگیری آسون تری داره و برای توسعه دهندگان مبتدی و حرفه ای ایده آل هست.

ویژگی ها:

• سبک و بهینه شده برای عملکرد بالا در موتور Godot
• سینتکس کوتاه و خوانا، مشابه Python
• ادغام مستقیم با معماری مبتنی بر نود (Node-Based) در Godot

کاربردها:
برای توسعه بازی های 2D و 3D در Godot استفاده میشه و به خصوص برای بازی های مستقل (Indie) و پروژه هایی که نیاز به نمونه سازی سریع دارن، محبوب هست.

42. Haxe

Haxe یک زبان برنامه نویسی سطح بالا و چندسکویی (Cross-Platform) هست که میتونه به زبان های مختلفی مثل JavaScript، C++، Python و غیره کامپایل بشه. این ویژگی، Haxe رو به گزینه ای بسیار انعطاف پذیر برای توسعه بازی های چندسکویی تبدیل میکنه.

ویژگی ها:

• قابلیت کامپایل به زبان های مختلف، که قابلیت حمل (Portability) رو افزایش میده
• تایپ قوی، که ایمنی کد رو بالا میبره و خطاها رو کاهش میده
• شامل یک کتابخانه استاندارد قوی و ابزارهای مناسب برای اپلیکیشن های چندرسانه ای

کاربردها:
برای توسعه بازی های چندسکویی، مخصوصا بازی های مبتنی بر مرورگر و موبایل استفاده میشه.

43. Löve2D

Löve2D یک فریمورک برای توسعه بازی های دوبعدی هست که از زبان Lua استفاده میکنه. این فریمورک متن باز، سبک و برای ساده سازی فرآیند توسعه بازی طراحی شده، که اون رو بین توسعه دهندگان مستقل و علاقه مندان به بازی سازی محبوب کرده.

ویژگی ها:

• سینتکس ساده و مناسب برای مبتدیان، به لطف Lua
• عملکرد بالا در پردازش گرافیک های 2D و منطق بازی
• متن باز و انعطاف پذیر برای تغییرات و گسترش

کاربردها:
اغلب برای توسعه بازی های 2D با چرخه های سریع تولید (Quick Iteration)، شامل نمونه سازی، بازی های مستقل و مسابقات بازی سازی (Game Jams) استفاده میشه.

44. GameMaker Language (GML)

GameMaker Language یا GML زبان اسکریپت نویسی اختصاصی GameMaker Studio هست که یکی از ابزارهای محبوب برای توسعه بازی های دوبعدی محسوب میشه. این زبان به دلیل محیط کاربری دوستانه و یادگیری سریع، گزینه ای ایده آل برای مبتدیان هست.

ویژگی ها:

• ترکیب سادگی در یادگیری با توانایی پیاده سازی مکانیک های پیچیده
• ادغام شده با قابلیت های کشیدن و رها کردن (Drag-and-Drop) در GameMaker Studio
• شامل توابع داخلی گسترده برای گرافیک 2D، انیمیشن و صدا

کاربردها:
برای توسعه بازی های 2D، به ویژه بازی های مستقل معروف، مورد استفاده قرار میگیره، چون فرآیند طراحی و کدنویسی رو ساده میکنه.

45. Cocos2d

Cocos2d یک فریمورک متن باز برای ساخت بازی های دوبعدی، اپلیکیشن های گرافیکی و برنامه های تعاملی هست که از زبان هایی مثل JavaScript و TypeScript پشتیبانی میکنه. انعطاف پذیری و سازگاری اون با چندین پلتفرم، باعث شده تا گزینه ای مناسب برای توسعه بازی های موبایل و تحت وب باشه.

ویژگی ها:

• راهکاری چندسکویی برای توسعه بازی های تحت وب، موبایل و دسکتاپ
• پشتیبانی از انیمیشن های غنی و فیزیک در زمان واقعی
• بهینه شده برای عملکرد بالا در اندروید و iOS

کاربردها:
به طور گسترده در توسعه بازی های موبایل و اپلیکیشن های تحت وب استفاده میشه و از پلتفرم های Android، iOS و HTML5 پشتیبانی میکنه.

زبان های برنامه نویسی برای سیستم های نهفته (Embedded Systems) و اینترنت اشیا (IoT)

46. Assembly Language

Assembly یک زبان سطح پایین هست که دسترسی مستقیم به سخت افزار و دستورات پردازنده رو فراهم میکنه. این زبان پایه ای برای توسعه سیستم عامل ها و فریمور ها (Firmware) محسوب میشه و به توسعه دهندگان امکان کنترل دقیق منابع سیستم رو میده.

ویژگی ها:

• امکان مدیریت مستقیم سخت افزار
• کمترین میزان انتزاع از کد ماشین
• اجرای سریع و بهره وری بالا در استفاده از حافظه

کاربردها:
به طور گسترده در سیستم های نهفته، درایورهای دستگاه و برنامه نویسی سطح سیستم استفاده میشه، مخصوصا در برنامه هایی که به عملکرد بالا نیاز دارن.

47. Embedded C

Embedded C یک نسخه بهینه شده از زبان C هست که برای برنامه نویسی سیستم های نهفته طراحی شده. این زبان کنترل کارآمدی بر سخت افزار ارائه میده و حداقل میزان بار اضافی در زمان اجرا رو داره، که اون رو برای دستگاه های با منابع محدود ایده آل میکنه.

ویژگی ها:

• دسترسی مستقیم به سخت افزار با استفاده از دستورات سطح پایین
• عملکرد بالا و بهره وری بهینه حافظه
• مجموعه ای غنی از کتابخانه ها برای میکروکنترلرها

کاربردها:
در توسعه فریمور برای میکروکنترلرها، دستگاه های IoT و سایر برنامه های نهفته مثل صنایع خودروسازی و لوازم الکترونیکی مصرفی استفاده میشه.

48. Ada

Ada یک زبان برنامه نویسی سطح بالا هست که در ابتدا توسط وزارت دفاع ایالات متحده برای ایجاد برنامه های ایمن و قابل اعتماد توسعه داده شد. این زبان به دلیل تایپ قوی و پشتیبانی از پردازش همزمان، در سیستم های حیاتی مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• بررسی دقیق نوع داده ها (Strong Type-Checking) برای افزایش ایمنی
• پشتیبانی از پردازش همزمان (Concurrency) و سیستم های بلادرنگ (Real-Time)
• مدیریت داخلی خطاها (Exception Handling)

کاربردها:
در صنایع هوافضا، دفاعی و حمل و نقل برای توسعه برنامه های حساس و حیاتی که به قابلیت اطمینان بالا نیاز دارن، استفاده میشه.

49. Forth

Forth یک زبان برنامه نویسی رویه ای و مبتنی بر پشته (Stack-Based) هست که به دلیل سادگی و انعطاف پذیری بالا، در محیط های با منابع محدود مثل سیستم های نهفته و کنترل صنعتی کاربرد داره.

ویژگی ها:

• مدل اجرایی مبتنی بر پشته، که باعث کاهش پیچیدگی پردازش ها میشه
• قابلیت حمل بالا بین پلتفرم های مختلف
• سبک، سریع و بهینه برای دستگاه های با منابع محدود

کاربردها:
در سیستم های نهفته، رباتیک و سیستم های کنترلی که به بهره وری بالا و مصرف کم منابع نیاز دارن، مورد استفاده قرار میگیره.

50. MicroPython

MicroPython یک پیاده سازی سبک از Python هست که برای میکروکنترلرها و محیط های محدود طراحی شده. این زبان امکان توسعه سریع برنامه های سیستم های نهفته رو با حداقل مصرف منابع فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• مفسر ساده شده Python برای اجرا روی میکروکنترلرها
• پشتیبانی از مجموعه ای از توابع و کتابخانه های Python
• مناسب برای نمونه سازی سریع (Rapid Prototyping) در IoT و سیستم های نهفته

کاربردها:
برای پروژه های IoT، دستگاه های پوشیدنی (Wearables) و نمونه سازی روی میکروکنترلرهایی مثل ESP8266 و ESP32 به کار میره.

51. NXC (Not eXactly C)

NXC یک زبان برنامه نویسی سطح بالا با سینتکسی مشابه C هست که به طور خاص برای برنامه نویسی Lego Mindstorms طراحی شده. این زبان یک محیط ساده و در عین حال قدرتمند برای توسعه ربات های آموزشی فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• سینتکس شبیه C که برای سخت افزار Mindstorms بهینه شده
• پشتیبانی داخلی از سنسورها و موتورها
• ساده و مناسب برای اهداف آموزشی

کاربردها:
به طور عمده برای برنامه نویسی ربات های Lego Mindstorms استفاده میشه و امکان کنترل کامل روی سنسورها و موتورها رو فراهم میکنه.

52. VHDL

VHDL (VHSIC Hardware Description Language) یک زبان توصیف سخت افزار هست که برای مدل سازی سیستم های دیجیتال و ترکیبی مورد استفاده قرار میگیره. این زبان به طور گسترده در طراحی و شبیه سازی سیستم های الکترونیکی، به خصوص FPGA و ASIC، کاربرد داره.

ویژگی ها:

• امکان برنامه نویسی همزمان و ترتیبی
• پشتیبانی از مدل سازی سخت افزارهای پیچیده
• تایپ قوی برای کاهش خطاهای طراحی

کاربردها:
در طراحی مدارهای دیجیتال و سیستم های الکترونیکی، به خصوص برای برنامه نویسی FPGA و طراحی ASIC در مهندسی سخت افزار استفاده میشه.

53. Verilog

Verilog یک زبان توصیف سخت افزار (HDL) هست که برای مدل سازی و شبیه سازی مدارهای الکترونیکی استفاده میشه. این زبان توسط صنایع نیمه هادی برای طراحی و تست مدارهای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از طراحی در سطح گیت تا سطح بالا
• امکان پردازش همزمان منطق های گیت
• دارای کتابخانه های گسترده برای شبیه سازی مدارها

کاربردها:
در توسعه مدارهای دیجیتال، شامل میکروپروسسورها، حافظه های نیمه هادی و FPGA ها، مخصوصا برای طراحی سیستم های دیجیتال در مقیاس بزرگ استفاده میشه.

54. PIC Assembly Language

PIC Assembly Language یک زبان سطح پایین هست که به طور خاص برای میکروکنترلرهای PIC ساخت Microchip طراحی شده. این زبان امکان کنترل دقیق سخت افزار PIC رو فراهم میکنه و برای برنامه های نهفته با دقت بالا کاربرد داره.

ویژگی ها:

• امکان کنترل مستقیم سخت افزار PIC
• مجموعه دستورات بهینه شده برای برنامه نویسی کارآمد
• سریع و مناسب برای دستگاه های کم مصرف و با منابع محدود

کاربردها:
در برنامه نویسی میکروکنترلرهای PIC، که در وسایل الکترونیکی مصرفی، اتوماسیون صنعتی و تجهیزات پزشکی به کار میرن، استفاده میشه.

55. Nim

Nim یک زبان برنامه نویسی استاتیک هست که سرعت C رو با ویژگی های مدرن مثل متاپروگرمینگ (Metaprogramming) و مدیریت حافظه ایمن ترکیب میکنه. این زبان به دلیل عملکرد بالا و حداقل کد اضافه، در توسعه سیستم ها، بازی ها و اپلیکیشن های وب مورد توجه قرار گرفته.

ویژگی ها:

• کامپایل به C، C++ یا JavaScript برای عملکرد بالا
• ایمنی حافظه بدون نیاز به Garbage Collection
• قابلیت متاپروگرمینگ برای تولید کد انعطاف پذیر

کاربردها:
مناسب برای برنامه نویسی سیستم ها، توسعه بازی ها و اپلیکیشن های وب، به ویژه در مواردی که عملکرد و بهینه سازی حافظه اهمیت بالایی دارن.

زبان های اسکریپت نویسی

56. Lua

Lua یک زبان اسکریپت نویسی سطح بالا و سبک هست که به خاطر انعطاف پذیری و قابلیت ادغام در اپلیکیشن ها شناخته میشه. این زبان با سینتکسی ساده و قابل توسعه طراحی شده و به همین دلیل در توسعه بازی ها و سیستم های نهفته محبوب هست.

ویژگی ها:

• سبک با مصرف کم حافظه
• به راحتی قابل جاسازی (Embeddable) در سایر اپلیکیشن ها
• پشتیبانی از پارادایم های برنامه نویسی رویه ای (Procedural)، شی گرا (Object-Oriented) و تابعی (Functional)

کاربردها:
Lua به طور گسترده در موتورهای بازی مثل Roblox و World of Warcraft Mods، سیستم های نهفته و اسکریپت نویسی اپلیکیشن ها استفاده میشه.

57. Tcl یا Tool Command Language

Tcl یک زبان اسکریپت نویسی چندمنظوره هست که اغلب برای نمونه سازی سریع (Rapid Prototyping)، اتوماسیون و تست استفاده میشه. این زبان به راحتی در اپلیکیشن ها جاسازی میشه و به خاطر سادگی در سینتکس و قابلیت های قوی در برنامه نویسی شبکه، محبوب هست.

ویژگی ها:

• سینتکس ساده و قابل توسعه
• پشتیبانی قوی از توسعه رابط های گرافیکی (GUI) از طریق ابزار Tk
• قابلیت جاسازی بالا و سفارشی سازی برای نیازهای خاص اپلیکیشن ها

کاربردها:
Tcl به طور گسترده در مدیریت شبکه، تست خودکار (Automated Testing)، توسعه GUI و اپلیکیشن های نهفته استفاده میشه.

58. PowerShell

PowerShell یک فریمورک قدرتمند برای اتوماسیون تسک ها (Task Automation) و مدیریت پیکربندی (Configuration Management) هست که توسط مایکروسافت توسعه داده شده. این ابزار یک شل خط فرمان (Command-Line Shell) رو با قابلیت های اسکریپت نویسی ترکیب میکنه و به طور عمده برای مدیریت و خودکارسازی وظایف مدیریتی در محیط های ویندوزی به کار میره.

ویژگی ها:

• زبان اسکریپت نویسی شی گرا (Object-Oriented) مبتنی بر .NET
• ادغام قوی با سیستم عامل ویندوز و دسترسی به سرویس های سیستمی
• پشتیبانی از چندسکویی (Cross-Platform) روی لینوکس و macOS

کاربردها:
مدیران IT از PowerShell برای خودکارسازی وظایف پیچیده سیستم، مدیریت سرویس های ابری و پیکربندی سرورها استفاده میکنن.

59. Bash

Bash شل پیش فرض بسیاری از سیستم های مبتنی بر یونیکس و توزیع های لینوکس هست. این ابزار قابلیت های اسکریپت نویسی قوی ای داره و به طور گسترده برای مدیریت سیستم، اجرای دستورات خط فرمان و اتوماسیون فرآیندها استفاده میشه.

ویژگی ها:

• رابط خط فرمان (CLI) با قابلیت اسکریپت نویسی
• امکان خودکارسازی وظایف تکراری از طریق اسکریپت های شل
• پشتیبانی گسترده و کاربردی در محیط های یونیکس و لینوکس

کاربردها:
Bash ابزاری استاندارد برای مدیران سیستم لینوکس و یونیکس محسوب میشه و برای خودکارسازی وظایف، مدیریت فایل ها، پردازش متن و اجرای عملیات سیستمی استفاده میشه.

60. AWK

AWK یک زبان اسکریپت نویسی هست که برای پردازش داده و متون طراحی شده. این ابزار در انجام وظایفی مثل گزارش گیری و استخراج داده بسیار مؤثره و به خاطر قابلیت تطبیق الگوهای قوی، در محیط های یونیکس به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• ایده آل برای اسکن الگوها و پردازش داده
• شامل توابع داخلی برای کار با رشته ها و عبارات منظم (Regular Expressions)
• پردازش داده به صورت جریان محور (Stream-Oriented) و خط به خط

کاربردها:
AWK در مدیریت سیستم برای استخراج داده، پردازش متن، گزارش گیری و تحلیل داده های ساده استفاده میشه.

61. Fish Shell

Fish یک شل کاربرپسند هست که تجربه کار با خط فرمان رو ساده تر و تعاملی تر میکنه. این ابزار ویژگی های داخلی زیادی داره که باعث میشه در مقایسه با شل های سنتی مثل Bash استفاده از اون راحت تر باشه.

ویژگی ها:

• پیشنهادهای خودکار (Autocomplete) و برجسته سازی سینتکس (Syntax Highlighting)
• رابط کاربری مدرن و سینتکس ساده
• بدون نیاز به پیکربندی اضافی برای استفاده اولیه

کاربردها:
Fish بین کاربرانی که به دنبال تجربه ای ساده تر و تعاملی تر در محیط خط فرمان هستن، محبوبه و برای وظایف روزمره، اسکریپت نویسی و سفارشی سازی شل استفاده میشه.

62. BeanShell

BeanShell یک مفسر جاوا (Java Source Interpreter) هست که میتونه کد جاوا و همچنین دستورات اسکریپت نویسی رو اجرا کنه. این ابزار سبک و انعطاف پذیر هست، که اون رو برای اسکریپت نویسی درون اپلیکیشن های جاوا ایده آل میکنه.

ویژگی ها:

• امکان اجرای تعاملی کدهای جاوا
• ساده سازی سینتکس جاوا برای اهداف اسکریپت نویسی
• پشتیبانی از اشیا و متدهای جاوا

کاربردها:
BeanShell اغلب در اپلیکیشن های جاوا برای اسکریپت نویسی، تست و اتوماسیون استفاده میشه، به خصوص برای اضافه کردن منطق قابل تغییر بدون نیاز به کامپایل مجدد کد جاوا.

زبان های برنامه نویسی تابعی (Functional Programming)

63. Haskell

Haskell یک زبان برنامه نویسی کاملا تابعی هست که به خاطر سینتکس توصیفی و تاکید بر تغییرناپذیری داده ها (Immutability) شناخته میشه. این ویژگی باعث کاهش اثرات جانبی در کد میشه. Haskell از ارزیابی تنبل (Lazy Evaluation) پشتیبانی میکنه، یعنی عبارات تا زمانی که مورد نیاز نباشن، پردازش نمیشن، که این کارایی رو در پردازش مجموعه داده های بزرگ و محاسبات ریاضی افزایش میده.

ویژگی ها:

• کاملا تابعی با استنتاج نوع قوی (Strong Type Inference)
• پشتیبانی از ارزیابی تنبل و الگوهای تطبیق (Pattern Matching)
• قابلیت های جامع برای پردازش همزمان (Concurrency) و موازی (Parallelism)

کاربردها:
اغلب در محیط های آکادمیک، تحلیل داده و صنایعی که به نرم افزارهای بسیار مطمئن نیاز دارن، مثل خدمات مالی، استفاده میشه.

64. F#

F# یک زبان برنامه نویسی تابعی هست که برای اکوسیستم .NET توسعه داده شده. این زبان به خاطر سینتکس مختصر و قابلیت همکاری (Interoperability) با سایر زبان های .NET مثل C#، برای توسعه دهندگانی که به دنبال ترکیب برنامه نویسی تابعی و شی گرا هستن، گزینه ای مناسب محسوب میشه.

ویژگی ها:

• ادغام یکپارچه با کتابخانه ها و ابزارهای .NET
• سینتکس کوتاه و توصیفی، ایده آل برای برنامه نویسی تابعی
• پشتیبانی از استنتاج نوع قوی و برنامه نویسی ناهمگام (Asynchronous Programming)

کاربردها:
در علم داده، امور مالی و برنامه های سازمانی که نیاز به یکپارچگی با اکوسیستم .NET دارن، استفاده میشه.

65. OCaml

OCaml یک زبان چندپارادایمی هست که ترکیبی از سبک های برنامه نویسی تابعی، دستوری (Imperative) و شی گرا رو ارائه میده. به دلیل سرعت و ایمنی بالا، هم در آکادمی و هم در صنعت برای توسعه اپلیکیشن های پیچیده مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• سیستم نوع قوی همراه با استنتاج نوع
• پشتیبانی از برنامه نویسی تابعی، دستوری و شی گرا
• مدیریت حافظه کارآمد برای اجرای سریع اپلیکیشن ها

کاربردها:
در خدمات مالی، محاسبات علمی و توسعه کامپایلرها و مفسرها استفاده میشه.

66. Elm

Elm یک زبان برنامه نویسی تابعی هست که به طور خاص برای توسعه وب فرانت اند طراحی شده. این زبان به خاطر سادگی و عدم وجود خطاهای زمان اجرا (Runtime Errors)، گزینه ای ایده آل برای ایجاد رابط های کاربری قابل اطمینان و قابل نگهداری محسوب میشه.

ویژگی ها:

• کاملا تابعی با حذف خطاهای زمان اجرا
• تغییرناپذیری داخلی و استنتاج نوع قوی
• یکپارچگی ساده با JavaScript و HTML

کاربردها:
برای توسعه وب فرانت اند استفاده میشه و امکان ایجاد رابط های کاربری مقاوم و بدون خطا رو فراهم میکنه.

67. Idris

Idris یک زبان برنامه نویسی تابعی با قابلیت انواع وابسته (Dependent Types) هست، به این معنی که نوع داده ها میتونن به مقادیر وابسته باشن. این ویژگی دقت بالاتری رو در برنامه نویسی ایجاد میکنه، که باعث میشه Idris برای اثبات های ریاضی و توسعه نرم افزارهای مطمئن مناسب باشه.

ویژگی ها:

• انواع وابسته برای تضمین صحت کد در سطح بالا
• تاکید بر ایمنی نوع و اثبات رسمی کد
• پشتیبانی از برنامه نویسی تعاملی و مختصر

کاربردها:
برای توسعه نرم افزارهای بسیار مطمئن در محیط های تحقیقاتی و سیستم هایی که نیاز به صحت بالا دارن، استفاده میشه.

68. PureScript

PureScript یک زبان برنامه نویسی تابعی با تایپ قوی هست که به JavaScript کامپایل میشه. این زبان برای ارائه سینتکسی شبیه به Haskell در توسعه فرانت اند طراحی شده و قابلیت همکاری بالایی با JavaScript داره.

ویژگی ها:

• کاملا تابعی با استنتاج نوع قوی
• قابلیت تعامل با کتابخانه های JavaScript
• اکوسیستم گسترده برای توسعه وب فرانت اند

کاربردها:
برای توسعه وب فرانت اند مورد استفاده قرار میگیره، مخصوصا برای توسعه دهندگانی که ترجیح میدن در محیط JavaScript از سینتکس Haskell استفاده کنن.

69. Scheme

Scheme یک گویش مینیمالیستی از Lisp هست که ساختار زبانی کوچکی داره و برنامه نویسی ماژولار رو تشویق میکنه. این زبان به خاطر سادگی، از متاپروگرمینگ (Metaprogramming) پشتیبانی میکنه و به طور گسترده در آموزش علوم کامپیوتر استفاده میشه.

ویژگی ها:

• ساختار زبانی مینیمال و قابل توسعه
• تاکید بر بازگشت (Recursion) و برنامه نویسی تابعی
• پشتیبانی قوی از متاپروگرمینگ

کاربردها:
در محیط های آموزشی برای تدریس مفاهیم علوم کامپیوتر، نمونه سازی و تحقیقات در زمینه طراحی زبان های برنامه نویسی استفاده میشه.

70. Lisp

Lisp یکی از قدیمی ترین زبان های برنامه نویسی محسوب میشه و به خاطر انعطاف پذیری، پشتیبانی از محاسبات نمادین (Symbolic Computation) و قابلیت های متاپروگرمینگ شناخته شده هست. ساختار منحصربه فرد Lisp امکان “کد به عنوان داده” (Homoiconicity) رو فراهم میکنه که امکان ایجاد ماکروهای قدرتمند رو فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• انعطاف پذیر و قابل توسعه با سیستم ماکرو
• پشتیبانی از محاسبات نمادین و بازگشت
• پیشینه قوی در تحقیقات هوش مصنوعی

کاربردها:
در توسعه هوش مصنوعی، تحقیقات طراحی زبان های برنامه نویسی و نمونه سازی سریع (Rapid Prototyping) استفاده میشه.

71. Agda

Agda یک زبان برنامه نویسی تابعی با انواع وابسته هست که به طور خاص در محیط های آکادمیک برای توسعه اثبات های رسمی و تایید صحت نرم افزار مورد استفاده قرار میگیره. این زبان رو هم میشه به عنوان زبان برنامه نویسی و هم به عنوان یک دستیار اثبات (Proof Assistant) در نظر گرفت.

ویژگی ها:

• انواع وابسته برای تایید رسمی نرم افزار
• پشتیبانی از اثبات های تعاملی
• سیستم تایپ قوی برای افزایش دقت

کاربردها:
در محیط های آکادمیک برای نوشتن اثبات های ریاضی و تایید صحت الگوریتم های پیچیده استفاده میشه.

72. Clojure

Clojure یک گویش مدرن از Lisp هست که برای پردازش موازی و اجرا روی JVM طراحی شده. این زبان به دلیل داده های تغییرناپذیر و قابلیت همکاری (Interoperability) بالا با Java، برای توسعه برنامه های نیازمند پردازش همزمان (Concurrency) مناسب هست.

ویژگی ها:

• داده های تغییرناپذیر و رویکرد تابعی
• ادغام بی نقص با Java
• پشتیبانی قوی از پردازش موازی، ایده آل برای برنامه های چندنخی (Multithreading)

کاربردها:
در توسعه وب، پردازش داده و برنامه هایی که به پردازش همزمان قوی نیاز دارن، مخصوصا در محیط های سازمانی که از Java استفاده میکنن، کاربرد داره.

زبان های برنامه نویسی آماری و ریاضی

73. Racket

Racket یک زبان برنامه نویسی تابعی از خانواده Lisp هست که برای اسکریپت نویسی، آموزش علوم کامپیوتر و برنامه نویسی مبتنی بر زبان (Language-Oriented Programming) طراحی شده. این زبان روی انعطاف پذیری تاکید داره و یک فریمورک قدرتمند برای ایجاد زبان ها و گسترش سینتکس ارائه میده، که اون رو در محیط های آکادمیک و پژوهشی محبوب کرده.

ویژگی ها:

• طراحی مبتنی بر زبان، که امکان ایجاد سینتکس و مفاهیم جدید رو فراهم میکنه
• پشتیبانی قوی از برنامه نویسی تابعی و متاپروگرمینگ (Meta-Programming)
• کتابخانه ها و ابزارهای گسترده برای کاربردهای مختلف

کاربردها:
Racket بیشتر در پژوهش های آکادمیک، آموزش مفاهیم علوم کامپیوتر و توسعه زبان های تخصصی دامنه (DSL – Domain-Specific Languages) استفاده میشه.

74. Maple

Maple یک محیط محاسبات عددی و نمادین هست که برای حل مسائل پیچیده ریاضی استفاده میشه. این نرم افزار که توسط Maplesoft توسعه داده شده، ابزارهای گسترده ای برای جبر، حساب دیفرانسیل و تحلیل داده ارائه میده و به طور گسترده در آموزش، مهندسی و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• محاسبات نمادین پیشرفته برای حل مسائل جبری و حساب دیفرانسیل
• کتابخانه های جامع ریاضی و آماری
• رابط تعاملی با قابلیت های بصری سازی و رسم نمودار

کاربردها:
Maple در حوزه های مهندسی، ریاضیات و فیزیک برای انجام محاسبات نمادین، شبیه سازی مدل ها و پژوهش های آکادمیک استفاده میشه.

75. Maxima

Maxima یک سیستم جبر رایانه ای (Computer Algebra System – CAS) متن باز هست که از سیستم قدیمی MACSYMA مشتق شده. این ابزار روی محاسبات نمادین تمرکز داره و به ویژه برای عملیات جبری، حل انتگرال ها، معادلات دیفرانسیل و کار با ماتریس ها بسیار کاربردیه.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از عملیات نمادین روی چندجمله ای ها، ماتریس ها و معادلات دیفرانسیل
• دقت عددی بالا برای محاسبات پیچیده
• ارائه رابط کاربری خط فرمان و گرافیکی برای تعامل بهتر

کاربردها:
Maxima به طور گسترده در محیط های آکادمیک و پژوهشی برای محاسبات جبری، حساب دیفرانسیل و نیازهای ریاضی نمادین، به ویژه در حوزه فیزیک و مهندسی، استفاده میشه.

76. SageMath

SageMath یک نرم افزار ریاضی متن باز هست که چندین کتابخانه و بسته ریاضی رو با هم ادغام میکنه. این سیستم که بر پایه Python ساخته شده، طیف وسیعی از مباحث ریاضی از جبر تا آمار رو پوشش میده و به عنوان جایگزین رایگان برای نرم افزارهای ریاضی تجاری طراحی شده.

ویژگی ها:

• ادغام با کتابخانه های ریاضی مثل NumPy، SciPy و Matplotlib
• ارائه یک رابط Jupyter Notebook برای کار تعاملی
• ساخته شده روی Python، که امکان استفاده از اکوسیستم Python رو فراهم میکنه

کاربردها:
SageMath در آموزش و تحقیقات علمی برای محاسبات ریاضی، تحلیل داده و همچنین به عنوان ابزاری برای یادگیری مباحث مختلف ریاضی استفاده میشه.

77. J

J یک زبان برنامه نویسی سطح بالا و مبتنی بر آرایه (Array-Oriented) هست که روی برنامه نویسی تابعی و ریاضی تمرکز داره. این زبان که به عنوان جانشین APL توسعه داده شده، دارای سینتکسی فشرده هست و برای تحلیل و پردازش داده های عددی و ماتریسی بسیار کاربردیه.

ویژگی ها:

• مبتنی بر آرایه با سینتکس فشرده برای پردازش داده های پیچیده
• پشتیبانی از برنامه نویسی تابعی و برنامه نویسی ضمنی (Tacit Programming)
• قابلیت های داخلی برای ریاضیات پیشرفته، آمار و بصری سازی داده ها

کاربردها:
J در محاسبات ریاضی، تحلیل داده و مدل سازی مالی استفاده میشه. این زبان در صنایعی که به پردازش عددی سنگین و کار با آرایه ها نیاز دارن، مثل امور مالی و پژوهش های علمی، محبوب هست.

زبان های پایگاه داده و پرس و جو

78. SQL یا Structured Query Language

SQL یک زبان پایه برای مدیریت و دستکاری پایگاه های داده هست. این زبان به کاربران اجازه میده که داده ها رو در سیستم های پایگاه داده رابطه ای (Relational Database Systems) بازیابی، درج، به‌روزرسانی و حذف کنن. SQL برای دهه ها یکی از ارکان اصلی مدیریت پایگاه داده بوده و یک سینتکس استاندارد و قدرتمند ارائه میده.

ویژگی ها:

• امکان جستجو و فیلتر داده ها از طریق دستورات SELECT
• قابلیت تغییر داده ها با استفاده از دستورات INSERT, UPDATE, DELETE
• شامل توابع تجمیعی (Aggregate Functions) قدرتمند مثل COUNT, SUM, AVG

کاربردها:
SQL به طور گسترده در مدیریت داده، گزارش گیری و تحلیل داده ها در صنایع مختلف استفاده میشه.

79. PL/SQL یا Procedural Language/Structured Query Language

PL/SQL که توسط Oracle توسعه داده شده، امکانات رویه ای رو به SQL اضافه میکنه و به کاربران اجازه میده که تعاملات پیچیده و بهینه تری با پایگاه داده داشته باشن. این زبان از برنامه نویسی رویه ای (Procedural Programming) پشتیبانی میکنه و شامل ساختارهای کنترلی، حلقه ها و دستورات شرطی هست.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از کدهای رویه ای با حلقه ها، شرط ها و توابع
• بهینه شده برای پایگاه داده های Oracle، با عملکرد بالا
• امکان ایجاد Stored Procedures و Triggers برای خودکارسازی پیشرفته

کاربردها:
PL/SQL برای برنامه های سازمانی که نیاز به عملیات پیچیده و تراکنشی روی پایگاه داده های Oracle دارن، مثل سیستم های مالی و مخابراتی، ایده آل هست.

80. T-SQL یا Transact-SQL

T-SQL یک افزونه از SQL هست که توسط Microsoft برای پایگاه داده SQL Server توسعه داده شده. این زبان امکانات بیشتری به SQL اضافه میکنه و امکان برنامه نویسی رویه ای و مدیریت خطا رو در محیط SQL Server فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• قابلیت های رویه ای مثل متغیرها، حلقه ها و مدیریت خطا
• پشتیبانی داخلی از مدیریت تراکنش ها و مدیریت استثناها (Exception Handling)
• بهینه شده برای Microsoft SQL Server، با عملکرد و یکپارچگی بالا

کاربردها:
T-SQL معمولا در محیط های Microsoft SQL Server برای تجزیه و تحلیل داده ها، پردازش های پیچیده و مدیریت تراکنش ها استفاده میشه.

81. GraphQL

GraphQL که توسط Facebook توسعه داده شده، یک زبان پرس و جو و Runtime برای API ها هست. این زبان جایگزینی انعطاف پذیرتر برای REST محسوب میشه و به مشتریان این امکان رو میده که دقیقا داده های مورد نیازشون رو درخواست کنن، که باعث کاهش انتقال داده و افزایش کارایی میشه.

ویژگی ها:

• امکان دریافت داده های انتخابی، که از Over-Fetching جلوگیری میکنه
• پشتیبانی از پرس و جوهای تو در تو (Nested Queries)، که اجازه دریافت چندین داده در یک درخواست رو میده
• طراحی شده برای تعامل با API ها، بهینه برای کارایی و انعطاف پذیری

کاربردها:
GraphQL در توسعه وب و اپلیکیشن های موبایل بسیار محبوب هست، به ویژه در شبکه های اجتماعی و پلتفرم های تجارت الکترونیک که مدیریت بهینه داده در API اهمیت زیادی داره.

82. Cypher

Cypher یک زبان پرس و جو هست که برای پایگاه داده های گرافی مثل Neo4j طراحی شده. این زبان امکان جستجو و پیمایش روابط پیچیده در ساختارهای گرافی رو فراهم میکنه، که برای داده های مرتبط بسیار کارآمده.

ویژگی ها:

• سینتکسی شهودی که به طور خاص برای داده های گرافی و روابط طراحی شده
• امکان جستجوی الگو (Pattern Matching)، که پیمایش روابط بین داده ها رو آسون میکنه
• بهینه شده برای پایگاه داده های گرافی مثل Neo4j، با پشتیبانی داخلی از Traversal ها

کاربردها:
Cypher در شبکه های اجتماعی، موتورهای پیشنهاد دهنده و سیستم های کشف تقلب استفاده میشه، جایی که روابط بین داده ها نقش کلیدی در تحلیل ها دارن.

83. SPARQL

SPARQL یک زبان پرس و جو تخصصی برای مدیریت و دستکاری داده های ذخیره شده در قالب RDF (Resource Description Framework) هست. این زبان معمولا در وب معنایی (Semantic Web) و برنامه های داده های مرتبط (Linked Data) برای بازیابی داده های ساختاریافته از منابع متنوع استفاده میشه.

ویژگی ها:

• امکان جستجوی داده های RDF، که برای برنامه های وب معنایی ضروریه
• شامل الگوریتم های تطبیق الگو (Pattern Matching) برای کشف روابط در بین داده ها
• قابلیت بازیابی و تغییر داده های مرتبط از منابع مختلف

کاربردها:
SPARQL در تحقیقات علمی، مدیریت دانش و پورتال های داده دولتی استفاده میشه، جایی که داده های ساختاریافته ارزش زیادی دارن.

84. Datalog

Datalog یک زبان برنامه نویسی منطقی (Logic Programming) هست که به طور عمده برای پرس و جوهای پایگاه داده های استنتاجی (Deductive Databases) مورد استفاده قرار میگیره. این زبان بر اساس اصول برنامه نویسی منطقی طراحی شده و از پرس و جوهای بازگشتی (Recursive Queries) پشتیبانی میکنه، که در تحلیل روابط پیچیده داده ها مفیده.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از بازگشت (Recursion)، که اون رو برای ساختارهای داده سلسله مراتبی (Hierarchical Data Structures) ایده آل میکنه
• سینتکس اعلامی (Declarative Syntax)، که به کاربران اجازه میده تمرکز روی “چی” به جای “چگونه” در بازیابی داده ها داشته باشن
• استفاده در سیستم های مبتنی بر قوانین (Rule-Based Systems) و نمایش دانش (Knowledge Representation)

کاربردها:
Datalog در تحقیقات دانشگاهی، نمایش دانش و هوش مصنوعی استفاده میشه، به ویژه برای برنامه هایی که نیاز به تحلیل داده های پیچیده و استنتاج منطقی دارن.

زبان های برنامه نویسی بلاکچین و قراردادهای هوشمند

85. Solidity

Solidity یک زبان برنامه نویسی سطح بالا هست که به طور خاص برای توسعه قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) روی بلاکچین Ethereum طراحی شده. این زبان توسط Ethereum Foundation توسعه داده شده و از JavaScript, Python و C++ تأثیر گرفته، که باعث میشه برای توسعه دهندگانی که با این زبان ها آشنا هستن، یادگیری اون راحت تر باشه.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از ارث بری (Inheritance)، کتابخانه ها و انواع داده های تعریف شده توسط کاربر
• بهینه شده برای اجرای روی ماشین مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine – EVM)
• دارای Modifiers برای افزودن منطق شرطی به توابع

کاربردها:
Solidity به طور عمده برای توسعه اپلیکیشن های غیرمتمرکز (DApps) و قراردادهای هوشمند روی Ethereum و بلاکچین های سازگار با EVM استفاده میشه. این زبان در ایجاد توکن ها، اپلیکیشن های مالی غیرمتمرکز (DeFi) و بسیاری از پروژه های بلاکچینی کاربرد داره.

86. Vyper

Vyper یک زبان مبتنی بر Python هست که برای نوشتن قراردادهای هوشمند روی بلاکچین Ethereum طراحی شده. این زبان بر روی امنیت و سادگی تمرکز داره و با حذف ویژگی های پیچیده ای که در Solidity وجود داره، احتمال وجود آسیب پذیری ها رو کاهش میده.

ویژگی ها:

• طراحی مینیمالیستی و دارای محدودیت های عمدی برای کاهش ریسک ها
• تمرکز قوی بر قابلیت بررسی (Auditability) و خوانایی کد
• عدم پشتیبانی از ارث بری، فراخوانی بازگشتی (Recursive Calling) و سربارگذاری عملگرها (Operator Overloading) برای افزایش امنیت

کاربردها:
Vyper برای توسعه دهندگانی که امنیت رو نسبت به پیچیدگی در اولویت قرار میدن، مناسب هست. این زبان به ویژه برای قراردادهای مالی و برنامه های DeFi که نیاز به اعتماد بالا دارن، گزینه ای عالی محسوب میشه.

87. Michelson برای بلاکچین Tezos

Michelson یک زبان پشته محور (Stack-Based) و سطح پایین هست که به طور خاص برای بلاکچین Tezos طراحی شده. این زبان بسیار امن هست و به توسعه دهندگان امکان کنترل دقیق رفتار قراردادها و قابلیت تأیید رسمی (Formal Verification) رو فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• زبان پشته محور با تمرکز بر سادگی و امنیت
• پشتیبانی از تأیید رسمی، که اون رو برای برنامه های مالی حساس ایده آل میکنه
• نوع بندی قوی (Strongly Typed) با دقت بالا در محاسبات ریاضی

کاربردها:
Michelson به طور عمده برای قراردادهای هوشمند روی Tezos استفاده میشه، جایی که امنیت، تأیید رسمی و دقت ریاضی در مدیریت دارایی ها و حاکمیت (Governance) اهمیت زیادی داره.

88. Simplicity

Simplicity یک زبان تابعی (Functional) و سطح پایین هست که توسط Blockstream برای توسعه قراردادهای هوشمند روی بلاکچین هایی مثل بیت کوین ساخته شده. این زبان با هدف امنیت و قابلیت بررسی بیشتر نسبت به Bitcoin Script طراحی شده و تأکید زیادی بر تأیید رسمی داره.

ویژگی ها:

• تورینگ ناقص (Turing-Incomplete) برای کاهش ریسک های محاسبات پیچیده
• پشتیبانی از تأیید رسمی (Formal Verification) برای امنیت بالاتر
• طراحی مینیمالیستی برای کاهش احتمال خطا

کاربردها:
Simplicity برای توسعه قراردادهای هوشمند روی بلاکچین بیت کوین و زنجیره های مشابه بیت کوین استفاده میشه، به ویژه در برنامه های مالی شفاف و امن که نیاز به حداقل خطا دارن.

89. Move برای بلاکچین Diem

Move یک زبان برنامه نویسی منبع گرا (Resource-Oriented) هست که برای بلاکچین Diem (که قبلاً با نام Libra توسط Meta – Facebook شناخته میشد) توسعه داده شده. Move روی امنیت و کنترل دارایی های دیجیتال تمرکز داره، که اون رو برای برنامه های مالی و مدیریت دارایی ها مناسب میکنه.

ویژگی ها:

• مدل برنامه نویسی منبع گرا که اطمینان میده دارایی ها قابل کپی شدن یا گم شدن نیستن
• دارای ابزارهای تأیید رسمی برای بررسی رفتار قراردادهای هوشمند
• نوع بندی قوی (Strongly Typed) برای کاهش باگ ها و بهبود امنیت

کاربردها:
Move عمدتاً در بلاکچین Diem برای ایجاد برنامه های مالی امن مورد استفاده قرار میگیره. این زبان برای پرداخت ها، خدمات مالی و مدیریت دارایی های دیجیتال به کار میره.

90. Hoon

Hoon یک زبان برنامه نویسی تابعی (Functional) هست که برای توسعه برنامه ها روی پلتفرم Urbit طراحی شده. Urbit یک بستر سرور شخصی غیرمتمرکز هست که به کاربران اجازه میده کنترل کاملی روی داده های خودشون داشته باشن.

ویژگی ها:

• کاملاً تابعی با سینتکسی کاملاً اصلی و منحصربه فرد
• طراحی شده برای پشتیبانی از محیط پردازشی شبکه ای Urbit
• کامپایل به Nock، یک زبان سطح پایین مورد استفاده در Urbit

کاربردها:
Hoon برای ایجاد برنامه ها در اکوسیستم Urbit استفاده میشه. این زبان برای توسعه دهندگانی که روی محاسبات غیرمتمرکز و زیرساخت های شخصی خارج از اینترنت سنتی کار میکنن، ایده آل هست.

91. Clarity روی بلاکچین Stacks

Clarity یک زبان غیر تورینگ کامل (Non-Turing Complete) هست که برای ایجاد قراردادهای هوشمند روی بلاکچین Stacks توسعه داده شده. Stacks یک لایه قرارداد هوشمند برای بیت کوین محسوب میشه که امنیت بیت کوین رو با قابلیت های قراردادهای هوشمند ترکیب میکنه.

ویژگی ها:

• غیر تورینگ کامل، که باعث جلوگیری از برخی خطاهای رایج در قراردادهای هوشمند میشه
• دارای ادغام داخلی با بیت کوین از طریق بلاکچین Stacks
• پشتیبانی از تحلیل ایستا (Static Analysis) برای پیش بینی و کنترل رفتار قراردادهای هوشمند

کاربردها:
Clarity عمدتاً برای توسعه قراردادهای هوشمند امن و شفاف روی بلاکچین Stacks استفاده میشه. این زبان برای پروژه هایی که از مدل امنیتی بیت کوین استفاده میکنن، مثل DeFi و دارایی های توکنیزه شده، مناسب هست.

زبان های برنامه نویسی برای محاسبات علمی و عددی

92. FORTRAN

FORTRAN (Formula Translation) یکی از قدیمی ترین زبان های برنامه نویسی هست که در دهه 1950 برای محاسبات علمی و مهندسی توسعه داده شد. این زبان به دلیل کارایی بالا در محاسبات عددی و علمی همچنان در حوزه هایی که به رایانش با عملکرد بالا (HPC – High-Performance Computing) نیاز دارن، مورد استفاده قرار میگیره.

ویژگی ها:

• بهینه سازی شده برای محاسبات عددی و علمی
• پشتیبانی از محاسبات موازی (Parallel Computing) برای پردازش مجموعه داده های بزرگ
• عملکرد عالی در برنامه های مهندسی و علمی

کاربردها:
FORTRAN به طور گسترده در فیزیک، هواشناسی و مهندسی برای شبیه سازی های پیچیده ریاضی مثل دینامیک سیالات (CFD – Computational Fluid Dynamics) و مدل سازی آب و هوا استفاده میشه.

93. OpenCL

OpenCL (Open Computing Language) یک استاندارد متن باز برای برنامه نویسی پردازش موازی چندسکویی (Cross-Platform Parallel Computing) هست که از CPU، GPU و شتاب دهنده های دیگر پشتیبانی میکنه. این زبان به توسعه دهندگان این امکان رو میده که از توان پردازشی سیستم های ناهمگن برای رایانش با کارایی بالا (HPC) استفاده کنن.

ویژگی ها:

• پشتیبانی چندسکویی (Cross-Platform) برای انواع پردازنده ها و شتاب دهنده ها
• اجرای محاسبات موازی روی سخت افزارهای ناهمگن
• استفاده بهینه از GPU ها برای پردازش های سنگین محاسباتی

کاربردها:
OpenCL در پردازش تصویر، تحقیقات علمی و یادگیری ماشین برای افزایش سرعت پردازش روی سخت افزارهای مختلف مورد استفاده قرار میگیره.

94. CUDA C/C++

CUDA (Compute Unified Device Architecture) یک پلتفرم محاسبات موازی و API هست که توسط NVIDIA توسعه داده شده. این پلتفرم به برنامه نویسان اجازه میده که GPU های NVIDIA رو برای پردازش های عمومی با استفاده از C/C++ به کار بگیرن. CUDA به طور قابل توجهی عملکرد پردازشی رو افزایش میده و برای برنامه هایی که به پردازش سنگین و محاسبات موازی نیاز دارن، ایده آل هست.

ویژگی ها:

• قابلیت پردازش موازی با کارایی بالا روی GPU های NVIDIA
• سینتکس C/C++ که یادگیری اون رو برای برنامه نویسان ساده میکنه
• شامل کتابخانه های تخصصی برای زمینه های مختلف مثل یادگیری عمیق و محاسبات علمی

کاربردها:
CUDA C/C++ در یادگیری عمیق، شبیه سازی های علمی، پردازش ویدئو و هر برنامه ای که از پردازش موازی روی GPU بهره میبره، به طور گسترده استفاده میشه.

95. Chapel

Chapel یک زبان برنامه نویسی سطح بالا برای محاسبات موازی و توزیع شده (Parallel and Distributed Computing) هست که توسط Cray Inc. توسعه داده شده. این زبان برای افزایش بهره وری در پردازش های موازی طراحی شده و امکان نوشتن کدهای مقیاس پذیر برای خوشه های رایانشی (Computing Clusters) رو فراهم میکنه.

ویژگی ها:

• پشتیبانی داخلی از برنامه نویسی موازی و محاسبات توزیع شده
• طراحی شده برای کدهای خوانا و مقیاس پذیر
• ارائه سطوح انتزاعی برای رایانش با کارایی بالا (HPC)

کاربردها:
Chapel در برنامه های علمی بزرگ مقیاس که به رایانش توزیع شده نیاز دارن، مثل مدل سازی آب و هوا، اخترفیزیک و زیست شناسی محاسباتی استفاده میشه.

96. Futhark

Futhark یک زبان برنامه نویسی تابعی (Functional Programming) هست که به طور خاص برای محاسبات موازی با کارایی بالا روی GPU طراحی شده. این زبان بر موازی سازی داده محور (Data Parallelism) تمرکز داره و امکان اجرای کارآمد روی سخت افزارهای موازی رو فراهم میکنه، در حالی که سادگی ساختار کد رو حفظ میکنه.

ویژگی ها:

• طراحی شده برای شتاب دهی پردازش روی GPU
• زبان تابعی با تاکید بر تغییرناپذیری داده ها (Immutability) و توابع خالص (Pure Functions)
• کامپایلر بهینه شده برای عملکرد بالا روی GPU

کاربردها:
Futhark برای محاسبات عددی و پردازش های سنگین داده در تحقیقات علمی، بیوانفورماتیک و شبیه سازی های فیزیکی که نیاز به پردازش موازی قدرتمند دارن، استفاده میشه.

سایر زبان های تخصصی

97. Pony

Pony یک زبان برنامه نویسی با کارایی بالا و متن باز هست که تمرکز ویژه ای روی پردازش همزمان (Concurrency) و ایمنی حافظه (Memory Safety) داره. این زبان از مدل بازیگر (Actor-Based Model) استفاده میکنه، که به توسعه دهندگان امکان مدیریت فرآیندهای همزمان رو بدون نیاز به مکانیزم های قفل گذاری (Locking Mechanisms) میده. سیستم نوع منحصر به فرد Pony از خطاهای رقابتی داده (Data Race) جلوگیری میکنه، که اون رو برای توسعه برنامه های قابل اطمینان و همزمان ایده آل میکنه.

ویژگی ها:

• مدیریت کارآمد و ایمن پردازش های همزمان بدون نیاز به قفل گذاری سنتی
• جلوگیری از رقابت داده از طریق یک سیستم نوع خاص
• کامپایل به کد ماشین بومی برای ارائه حداکثر سرعت

کاربردها:
Pony برای برنامه های با کارایی بالا و همزمان در حوزه هایی مثل تحلیل داده های لحظه ای (Real-Time Analytics)، سیستم های توزیع شده (Distributed Systems) و پردازش داده (Data Processing) ایده آل هست.

98. Crystal

Crystal یک زبان برنامه نویسی مدرن هست که به خاطر سینتکسی مشابه Ruby و سرعت بالای اجرای کد کامپایل شده شناخته میشه. این زبان یک سینتکس تمیز و خوانا رو با سرعت یک زبان کامپایل شده ترکیب میکنه، که اون رو برای برنامه های با نیاز پردازشی بالا مناسب میکنه.

ویژگی ها:

• سینتکس آشنا برای توسعه دهندگان Ruby، با عملکرد بهینه
• ترجمه به کد ماشین بومی، که عملکردی مشابه C داره
• سیستم نوع ایستا (Type-Safe) بدون نیاز به تعریف صریح انواع

کاربردها:
Crystal در توسعه وب، برنامه های خط فرمان (CLI Applications) و سرویس های با کارایی بالا استفاده میشه، مخصوصا در مواردی که ترکیب سینتکس Ruby و سرعت بالا مد نظره.

99. Red

Red یک زبان چندمنظوره و انعطاف پذیر هست که هم برای برنامه نویسی سطح بالا و هم سطح پایین طراحی شده. این زبان سینتکسی ساده و انتزاعات قدرتمند داره که به توسعه دهندگان اجازه میده از یک زبان برای ساخت ابزارهای سیستمی تا برنامه های سطح بالا استفاده کنن.

ویژگی ها:

• پشتیبانی از برنامه نویسی در سطح سیستم و اپلیکیشن های کاربردی
• ارائه زبان های تخصصی دامنه (DSL – Domain-Specific Languages) برای کاربردهای خاص
• امکان تولید باینری های سبک، که اون رو برای سیستم های نهفته (Embedded Systems) مناسب میکنه

کاربردها:
Red در برنامه نویسی سیستم های نهفته، توسعه برنامه های گرافیکی و نمونه سازی سریع (Rapid Prototyping) استفاده میشه و در توسعه IoT و برنامه های چندسکویی (Cross-Platform Development) محبوب هست.

100. Q

Q یک زبان پرس و جو (Query Language) هست که برای پایگاه داده Kdb+ طراحی شده، که یک پایگاه داده سری زمانی (Time-Series Database) هست و در صنعت خدمات مالی به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیره. این زبان برای مدیریت حجم زیادی از داده های سری زمانی با حداقل تأخیر (Low Latency) بهینه شده، که اون رو به ابزاری قدرتمند برای صنایع داده محور تبدیل میکنه.

ویژگی ها:

• بهینه شده برای مدیریت و تحلیل داده های فرکانس بالا (High-Frequency Data)
• پردازش آرایه های بزرگ داده با سینتکس فشرده
• تأخیر حداقلی (Minimal Latency) برای تحلیل سریع داده ها و اجرای پرس و جو

کاربردها:
Q به طور گسترده در خدمات مالی، تحلیل داده های لحظه ای و برنامه هایی که به پردازش کارآمد داده های سری زمانی نیاز دارن، مثل معاملات بورس و تحلیل ریسک استفاده میشه.

نتیجه گیری

همونطور که به سمت سال 2025 میریم، انتخاب زبان برنامه نویسی مناسب از همیشه مهم تر شده. زبان هایی که توی این لیست معرفی شدن، نشون میدن که چطور تخصص و انعطاف پذیری برای موفقیت در توسعه نرم افزار مدرن ضروریه، از ساخت تجربه های وب تعاملی گرفته تا مدیریت چالش های پیچیده علم داده. با هماهنگ کردن مهارت هاتون با نیازهای صنعت، میتونید مسیرهای فنی گسترده ای رو پیش بگیرید، حرفه تون رو ارتقا بدید و توی دنیای تکنولوژی که دائما در حال تغییره، به روز و رقابتی بمونید.

در انتها اگر این مقاله براتون مناسب و کاربردی بود خوشحال میشیم که نظرات و سوالاتتون رو با ما به اشتراک بگذارید.